Mỗi triều đại khác nhau bộ máy nhà nước ta lại có những sự thay đổi đáng kể ở tất cả các cấp trung ương lẫn địa phương. Chúng đặc trưng cho chế độ, cho giai cấp, tầng lớp của từng thời, đồng thời cũng phản ánh rõ rệt đời sống của nhân dân lúc bấy giờ. Hai triều đại Lý – Trần, được coi là những triều đại lâu dài nhất ở Việt Nam. Hãy cùng bài viết dưới đây đi sau tìm hiểu về cách tổ chức bộ máy nhà nước cũng như đưa ra những so sánh bộ máy nhà nước thời Lý và thời Trần bạn nhé!
Chính trị thời nhà Lý
Thể chế chính trị của nhà Lý được hoàn thiện trong các thế kỷ XI – XIII (từ 1010 – 1225) là một chế độ chính trị ổn định và thống nhất, trên có vua, dưới vua là hệ thống chính quyền nhà nước thống nhất từ trung ương tới địa phương. Điều hành hệ thống chính quyền nhà nước thống nhất của nhà Lý là đội ngũ quan chức đông đảo được tuyển chọn bằng nhiều hình thức khác nhau. Quá trình tuyển chọn được quản lý vô cùng gắt gao.
Bộ máy nhà nước thời Lý
Bộ máy trung ương: Đứng đầu là Vua chuyên chế, quan trong triều đình được chia làm hai ngạch: quan văn và quan võ. Quan văn giữ trọng trách về hành pháp, đứng đầu là Thái Thư, quan võ nắm giữ tề binh, đứng đầu là Tể Tướng.
Bộ máy cấp địa phương: Dưới thời Lý, chính quyền địa phương bao gồm 3 cấp: “lộ – trại” (đứng đầu là Thông phán – Chủ trại); “phủ – châu” (Tri phủ – Tri châu) và hương, xã, sách. Nhìn chung dưới thời Lý, các cấp cơ sở chưa thực sự được quan tâm, đốc thúc.
Tổ chức quân đội được đặc biệt quan tâm, các cuộc tuyển chọn được diễn ra hằng năm với chính sách chính sách “ngụ binh ư nông” nhằm tìm ra những thanh niên trai tráng bảo vệ kinh thành.
Chính trị thời nhà Trần
Ở thời Trần, Vua là người nắm giữ mọi quyền hành nhưng trên vua còn có Thái Thượng hoàng – chế độ lưỡng đầu, hoàn toàn thừa nhận sự tồn tại của hai Vua, phân chia quyền lực để điều hành đất nước. Trong thời Trần, tất cả các chức vụ quan trọng trong triều cũng đều giao cho vương hầu quý tộc nhà Trần nắm giữ. Bởi vậy nhà Trần nắm khá chắc toàn bộ công việc chủ chốt trong triều, quyền lực tập trung trong tay nhà nước trung ương; chế độ quân chủ trung ương tập quyền được củng cố thêm một bước.
Bộ máy nhà nước thời Trần
Bộ máy địa phương: Sau khi trải qua hai lần cải cách, bộ máy chính quyền nhà Trần được chia làm 5 cấp: lộ – phủ – châu – huyện – xã. Thời Trần người tôn thất được phong tước vương hoặc tước quận vương còn phong cho các quan văn võ thì có các thứ bậc như quốc công, thượng hầu,..
Chế độ tuyển chọn binh lính cũng được các vua nhà Trần đặc biệt quan tâm chú ý. Các cuộc tuyển chọn dành cho trai tránh trên 18 tuổi được tổ chức thường niên.
So sánh bộ máy nhà nước thời Lý và thời Trần
Dù là hai triều đại hoàn toàn khác biệt nhưng thời Lý- Trần có nhiều điểm tương đồng. Hãy cùng so sánh bộ máy nhà nước thời Lý – Trần để tìm ra những ưu nhược điểm của hai thời đại này nhé!
Giống nhau
– Vua là người đứng đầu đất nước, nắm giữ mọi quyền hành. Giúp việc cho vua gồm có các quan văn, quan võ.
– Tổ chức nhà nước theo chế độ quân chủ trung ương tập quyền.
– Các vị trí cấp trung ương quan trọng đều do người thân cận, cùng dòng máu nắm giữ.
– Tổ chức quản lý bộ máy nhà nước phân chia các cấp giống nhau.
Khác nhau
– Nhà Trần thực hiện chế độ Thái thượng hoàng, cha cùng con cai trị đất nước. Nhưng nhà Lý chỉ có Vua là người đứng đầu.
– Ở thời Lý, đất nước chia làm 24 Lộ, còn thời Trần thu hẹp trong 12 Lộ để dễ dàng quản lý.
– Thời Trần có cử thêm một số quan lại để trông coi việc sản xuất.
Kết luận
Mong rằng bài viết trên đã giúp bạn giải đáp câu hỏi :”So sánh bộ máy nhà nước thời Lý và thời Trần“, có thể thấy rõ tổ chức bộ máy nhà Trần chặt chẽ hơn nhà Lý, từ cấp trung ương cho đến địa phương, có sự mở rộng quy mô và bắt đầu xây dựng theo lối chính quy. Tuy nhiên, cả hai triều đình này đều mắc vào lỗi sai cơ bản là tập trung quyền lực vào tay con cháu, điều đó làm hạn chế sự phát triển của người tài và khó có thể đưa đất nước phát triển nhanh chóng.