HIV là virus gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch ở người mắc phải từ đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình trạng sức khỏe người nhiễm. Chính vì vậy, việc phát hiện kịp thời và đưa ra các biện pháp điều trị dự phòng bệnh cơ hội là rất cần thiết. Hiện nay, có khá nhiều phương pháp được sử dụng để chẩn đoán HIV như ELISA, Western Blot, PCR,… trong đó PCR HIV được biết phương pháp có giá trị chẩn đoán tốt nhất trong thời gian sớm nhất sau khi bị phơi nhiễm và đặc biệt có ý nghĩa đối với trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ dưới 18 tháng tuổi.
Xét nghiệm PCR HIV là gì?
Human immunodeficiency virus – HIV là loại virus gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người và nặng hơn là tiến triển thành AIDS.
HIV lây truyền qua 3 con đường chính là đường truyền máu và các chế phẩm từ máu; truyền từ mẹ sang con qua nhau thai hoặc sữa mẹ; lây truyền qua đường tình dục đồng giới hoặc khác giới.
PCR HIV là xét nghiệm sinh học phân tử cho phép xác định sự có mặt của ADN hay ARN HIV. Bên cạnh đó, người ta còn có thể định lượng chính xác lượng HIV trong cơ thể bằng phương pháp tương tự là Realtime PCR. Đây được đánh giá là xét nghiệm có giá trị tốt nhất trong chẩn đoán nhiễm HIV đặc biệt đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
Thời điểm nên làm xét nghiệm chẩn đoán PCR HIV
Vì là phương pháp có chi phí khá cao nên hiện xét nghiệm PCR HIV được chỉ định chủ yếu đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ nhằm phát hiện sớm nhất nhiễm HIV từ đó đưa ra các dịch vụ chăm sóc sức khỏe và điều trị kịp thời nhất. Những trường hợp nên chỉ định làm xét nghiệm chẩn đoán PCR HIV gồm:
Trẻ có mẹ nhiễm HIV:
- Trẻ sau sinh dưới 2 ngày tuổi: Nếu có điều kiện hoặc khi được điều trị dự phòng bằng phác đồ 3 thuốc gồm AZT/3TC/NVP. Mẫu máu xét nghiệm cần được lấy trước khi cho trẻ uống thuốc.
- Trẻ từ 4-6 tuần tuổi hoặc ngay sau đó, càng sớm càng tốt, gồm cả nhóm trẻ có kết quả PCR HIV âm tính lúc sinh.
- Trẻ đang bú sữa mẹ đủ 9 tháng hoặc nghi ngờ bị nhiễm HIV.
- Trẻ không bú sữa mẹ trên 9 tháng nhưng dương tính với kháng thể kháng HIV.
Trẻ có mẹ không rõ tình trạng nhiễm HIV nhưng có dấu hiệu, nghi ngờ nhiễm HIV/AIDS hoặc dương tính với kháng thể HIV.
Ngoài ra, PCR HIV còn sử dụng trong trường hợp xét nghiệm huyết thanh học nhiều lần mà vẫn không thể khẳng định bệnh nhân nhiễm HIV hay không.
Giá trị của xét nghiệm PCR HIV
Và phương pháp cho phép chẩn đoán chính xác sự có mặt của virus HIV trong cơ thể người bị phơi nhiễm. Cụ thể, PCR HIV mang lại những giá trị xét nghiệm sau:
Chẩn đoán sớm nhiễm HIV đối với trẻ dưới 18 tháng tuổi:
- Khẳng định sớm hoặc loại trừ nhiễm HIV ở trẻ dưới 18 tháng, nhờ vậy mà phát hiện nhiễm HIV để được chăm sóc sức khỏe đồng thời điều trị ARV.
- Định hướng các quyết định liên quan đến việc tiêm chủng vaccine và điều trị dự phòng các bệnh cơ hội.
- Định hướng vấn đề nuôi dạy trẻ đặc biệt là cho con bú sữa mẹ hoặc dùng sữa công thức thay thế đồng thời tiếp tục dự phòng lây truyền HIV cho con trong thời kỳ bú sữa mẹ.
- Giảm căng thẳng cho gia đình, người chăm sóc trẻ.
- Góp phần vào vấn đề theo dõi hiệu quả của các biện pháp can thiệp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.
Khẳng định nhiễm HIV hay không ở những trường hợp chưa xác định được bằng phương pháp huyết thanh học.
Cần làm gì khi xét nghiệm PCR HIV âm tính hoặc dương tính?
Sau khi có kết quả xét nghiệm PCR HIV, với mỗi đối tượng trẻ khác nhau sẽ có cách xử lý khác nhau:
Trẻ được xét nghiệm từ 0 – 2 ngày tuổi:
Âm tính: Tiếp tục điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con bằng thuốc ARV sau đó thực hiện xét nghiệm khi trẻ được 4 – 6 tuần tuổi hoặc ngay sau đó càng sớm càng tốt.
Dương tính: Trẻ bị nhiễm HIV, cần tiến hành điều trị bằng ARV và lấy mẫu xét nghiệm lần 2.
Trẻ được xét nghiệm từ 4 – 6 tuần tuổi:
Âm tính:
- Trẻ chưa bú sữa mẹ hoặc đã ngừng bú sữa mẹ từ 3 tháng trở lên:
Trẻ có thể không bị nhiễm HIV nhưng cần thực hiện lại xét nghiệm PCR HIV khi đủ 9 tháng tuổi để khẳng định.
Nếu xét nghiệm kháng thể kháng HIV âm tính: Trẻ không nhiễm HIV
Nếu xét nghiệm kháng thể kháng HIV dương tính hoặc có dấu hiệu nghi ngờ: Làm lại PCR HIV.
- Trẻ đang bú hoặc bú sữa mẹ dưới 3 tháng:
Thực hiện xét nghiệm PCR HIV khi trẻ đủ 9 tháng tuổi hoặc phát hiện những triệu chứng nghi ngờ nhiễm HIV.
Nếu kết quả dương tính: Trẻ bị nhiễm HIV, cần tiến hành tư vấn và điều trị bằng ARV.
Nếu kết quả âm tính thì tiếp tục theo dõi tình trạng sức khỏe của trẻ và làm lại xét nghiệm PCR HIV khi trẻ đủ 18 tháng tuổi.
Theo dõi dấu hiệu nghi nhiễm HIV định kỳ từ 1 – 3 tháng/lần.
Dương tính: Trẻ bị nhiễm HIV, cần tiến hành điều trị c bằng ARV và lấy mẫu xét nghiệm lần 2.
Kết quả xét nghiệm lần 2
Dương tính: Trẻ bị nhiễm HIV, cần tiến hành tư vấn tầm quan trọng của vấn đề điều trị dự phòng bằng ARV cho người nhà.
Âm tính: Chưa thể khẳng định chắc chắn tình trạng nhiễm HIV của trẻ, cần tiến hành xét nghiệm PCR HIV lần 3.
PCR HIV là xét nghiệm có giá trị chẩn đoán xác định tình trạng nhiễm HIV/AIDS đặc biệt đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 18 tháng tuổi. Và cần thiết chọn lựa địa chỉ xét nghiệm HIV uy tín, chất lượng nhằm thu được kết quả đáng tin cậy nhất.
